Obezite, dünya genelinde prevalansı hızla artan ciddi bir sağlık sorunu olarak kabul edilmektedir. Kardiyovasküler hastalıklar, tip 2 diyabet, hipertansiyon ve belirli kanser türleri gibi birçok kronik hastalıkla ilişkilidir. Obezite tedavisinde cerrahi yöntemler etkili olsa da, birçok hasta ve sağlık profesyoneli, ameliyat dışı metodları tercih etmektedir. Bu makalede, obezite tedavisinde kullanılan ameliyat dışı metodlar, bu metodların endikasyonları, yan etkileri, süreçleri, takip durumları ve sonuçları detaylı olarak ele alınacaktır.
2. Diyet ve Beslenme Tedavisi
2.1. Endikasyonlar
Diyet ve beslenme tedavisi, obezite tedavisinde ilk basamak olarak kabul edilir. Bu yöntem, hafif ve orta derecede obezite vakalarında ve ameliyat dışı yöntemleri denemek isteyen hastalarda endikedir. Ayrıca, cerrahi müdahale öncesi kilo kaybı sağlamak amacıyla da kullanılır.
2.2. Süreç
Diyet ve beslenme tedavisi, hastanın kalori alımını kısıtlayarak ve besinlerin kalitesini artırarak kilo kaybını teşvik eder. Genellikle bir diyetisyen tarafından yönetilen bu süreç, hastanın mevcut beslenme alışkanlıklarının değerlendirilmesi ile başlar. Daha sonra, hastanın ihtiyaçlarına uygun bir diyet planı oluşturulur. Bu plan, düşük kalorili, yüksek besin değeri içeren yiyeceklerden oluşur ve düzenli öğünler ile desteklenir.
2.3. Takip
Hastaların, diyetisyen ve sağlık profesyonelleri tarafından düzenli olarak takip edilmesi önemlidir. Bu takip, kilo kaybının izlenmesi, diyetin etkinliğinin değerlendirilmesi ve gerekli ayarlamaların yapılmasını sağlar.
2.4. Sonuçlar
Diyet ve beslenme tedavisi, hastanın kilo kaybı sağlamasında ve genel sağlık durumunun iyileşmesinde etkili olabilir. Ancak, uzun vadeli başarı, hastanın diyet ve yaşam tarzı değişikliklerini sürdürebilmesine bağlıdır.
3. Egzersiz ve Fiziksel Aktivite
3.1. Endikasyonlar
Egzersiz ve fiziksel aktivite, tüm obezite seviyelerinde önerilen bir tedavi yöntemidir. Diyet ve diğer tedavi yöntemleri ile kombine edildiğinde daha etkili sonuçlar verir.
3.2. Süreç
Egzersiz programları, hastanın fiziksel durumu ve sağlık geçmişine göre bireyselleştirilir. Haftada en az 150-200 dakika orta yoğunlukta aerobik egzersiz (örneğin, yürüyüş, yüzme) önerilir. Ayrıca, kas güçlendirme egzersizleri de haftada en az iki kez yapılmalıdır.
3.3. Yan Etkiler
Egzersiz, yanlış yapıldığında veya aşırı yapıldığında yaralanmalara neden olabilir. Ayrıca, kalp rahatsızlığı gibi mevcut sağlık sorunları olan hastalar için uygun egzersiz programlarının belirlenmesi gereklidir.
3.4. Takip
Fiziksel aktivite düzeyleri ve egzersiz programlarının etkinliği düzenli olarak izlenmelidir. Bu takip, fizyoterapistler ve egzersiz uzmanları tarafından yapılabilir.
3.5. Sonuçlar
Düzenli egzersiz, kilo kaybını destekler, kardiyovasküler sağlığı iyileştirir ve genel yaşam kalitesini artırır. Ayrıca, kas kütlesinin korunmasına ve metabolizmanın hızlanmasına yardımcı olur.
4. Davranış Değişikliği Terapisi
4.1. Endikasyonlar
Davranış değişikliği terapisi, yeme alışkanlıklarını ve yaşam tarzı davranışlarını değiştirmede zorluk yaşayan hastalar için uygundur. Genellikle diyet ve egzersiz tedavileri ile kombine edilir.
4.2. Süreç
Bu terapi, hastaların yeme alışkanlıklarını ve fiziksel aktivite düzeylerini değiştirmelerine yardımcı olmak için psikologlar veya davranış terapistleri tarafından yönetilir. Terapi, hastaların yeme tetikleyicilerini tanımlamalarına, stresle başa çıkma stratejileri geliştirmelerine ve sağlıklı alışkanlıklar kazanmalarına yardımcı olur.
4.3. Takip
Terapinin etkinliği, düzenli seanslarla izlenir ve gerekirse terapi sürecinde ayarlamalar yapılır. Uzun vadeli takip, hastaların davranış değişikliklerini sürdürmelerine yardımcı olur.
4.4. Sonuçlar
Davranış değişikliği terapisi, uzun vadeli kilo kaybı ve sağlıklı yaşam tarzı alışkanlıklarının geliştirilmesinde etkili olabilir. Hastalar, yeme alışkanlıklarını ve yaşam tarzlarını kalıcı olarak değiştirmeyi öğrenirler.
5. İlaç Tedavisi
5.1. Endikasyonlar
İlaç tedavisi, VKİ ≥ 30 kg/m² olan veya VKİ ≥ 27 kg/m² olup obeziteye bağlı sağlık sorunları bulunan hastalarda kullanılabilir. İlaç tedavisi, diyet ve egzersiz ile birlikte daha etkili sonuçlar verir.
5.2. Süreç
Obezite tedavisinde kullanılan ilaçlar, iştahı azaltan, yağ emilimini engelleyen veya enerji harcamasını artıran mekanizmalarla çalışır. Yaygın olarak kullanılan ilaçlar arasında orlistat, liraglutid, Semaglutid, Tirzepatid bulunur. Bu ilaçlar, doktor tarafından reçete edilir ve hastanın kilo kaybını desteklemek amacıyla kullanılır.
5.3. Yan Etkiler
İlaç tedavisinin yan etkileri ilaca bağlı olarak değişir. Orlistat, yağlı dışkı ve bağırsak hareketlerinde artış gibi gastrointestinal yan etkilere neden olabilir. Liraglutid gibi GLP-1 analogları da bulantı ve kusma gibi yan etkilere yol açabilir.
5.4. Takip
İlaç tedavisi, düzenli doktor kontrolleri ile izlenmelidir. Yan etkilerin yönetimi ve ilaç dozajlarının ayarlanması için sık sık takip gereklidir.
5.5. Sonuçlar
İlaç tedavisi, kilo kaybını destekleyebilir ve obezite ile ilişkili sağlık sorunlarının iyileşmesine yardımcı olabilir. Ancak, ilaçların uzun süreli kullanımı ve yan etkileri göz önünde bulundurulmalıdır.
6. Endoskopik Tedaviler
6.1. Endikasyonlar
Endoskopik tedaviler, genellikle cerrahiye uygun olmayan veya cerrahi istemeyen hastalar için bir seçenek olarak sunulur. VKİ ≥ 27 kg/m² olan hastalarda kullanılabilir.
6.2. Süreç
Endoskopik tedaviler arasında intragastrik balon ve endoskopik sleeve gastroplasti bulunur. Intragastrik balon, mideye yerleştirilen ve şişirilen bir balon ile mide kapasitesini azaltır. Endoskopik sleeve gastroplasti ise midenin bir kısmının dikişlerle daraltılması işlemidir. Bu yöntemler, endoskopik araçlar kullanılarak yapılır.
6.3. Endoskopik Mide Balonu Nedir?
İçi sıvı dolu, silikon yapılı balonun mide içerisine yerleştirildiği bir kilo verme prosedürüdür. Bu işlem ile yenilen gıda miktarı sınırlandırılarak, daha uzun süreli tok hissedilmesi sağlanır ve böylelikle kilo verilmesine yardımcı olur.
6.3.a. Nasıl Etki Eder?
Mide balonları midede hacim kaplayarak alınan gıda miktarını azaltır. Ayrıca daha az gıda ile tokluk oluşmasına imkan tanır. Daha uzun süreli tokluk sağlayıp iştahı azaltır. Mide boşalması süresini uzatarak alınan kısıtlı gıdanın midede daha uzun süre kalmasını sağlar.
6.3.b. Nasıl Yapılır?
Endoskopik balon yönteminde, endoskop yardımıyla ağızdan yemek borusu geçilerek mide içine balon yerleştirilir. İşlem anestezi eşliğinde yapılır ve 20 dakika içerisinde prosedür tamamlanır. Müdahale sonrasında 1-2 saat hastanede gözlem gerektiren minimal invaziv işlemdir. Mide balonu, diğer cerrahi tekniklerden farklı olarak ameliyatsız bir yöntem olarak tanımlanmaktadır. İşlem tamamen kansız ve hafif bir anestezi altında, hasta uyur durumda gerçekleştirilir. Mide içine ağızdan sönük olarak gönderilen balon, mideye ulaştırıldığında ucuna bağlı tüp aracılığıyla yaklaşık 600cc sıvıyla doldurularak şişirilir. Ardından bağlı olduğu tüpten kolayca ayrılarak mide içinde bırakılır. Endoskopik balonlar çeşitlerine göre mide içinde 6 ile 12 ay arasında bırakılabilir. Balonun çıkarılması için de bildirilen sürenin sonunda, endoskopi ünitesinde anestezi altında işlemi tekrar etmek gerekir.
6.3.c. Kimlere Yapılmaz?
Geçirilmiş mide cerrahisi olanlara, şiddetli reflü hastalığı olanlara, gebe olanlara, aktif kanseri olanlara ve kemoterap ilacı kullananlara balon uygulaması yapılamaz.
6.3.d. Ne Kadar Kilo Kaybı Sağlar?
Diyet ve egzersiz ile kombine edildiğinde 6 ayın sonunda yüzde 15 civarında kilo kaybı sağlar.
6.3.e. Balon Uygulamasının Riskleri Nelerdir?
Düşük de olsa cerrahi müdahaleler risk barındırır. Kanama, mide delinmesi, ülser, gastrit, mide çıkış yolu tıkanıklığı, reflü, anesteziye bağlı komplikasyonlar sayılabilir.
6.4.Yutulabilir Mide Balonu Nedir?
Yutulabilir mide balonu; su ile yutulan, endoskopi ve anestezi gerektirmeyen yeni nesil mide balonudur.
6.4.a. Nasıl Etki Eder?
Midenizde yer kaplayarak kilo kaybı sağlamaya yardımcı olur. Tokluk hissi sağlar, gıdaların mideden geçiş hızını yavaşlatarak iştahınızın azalmasını sağlar. Bir de mide içerisinde kapladığı hacim ile az miktarda gıda ile doymanıza olanak tanır.
6.4.b. Nasıl Yapılır?
İlk olarak akılda tutulması gereken şey bu işlem için anestezi ve endoskopiye gerek olmadığı bilgidir. Kapsül formunda sıkıştırılmış bir tasarıma sahip olan balon, bol su ile hekim kontrolünde yutulur. Kapsül ucunda bir bağlantı aparatı bulunur ve bununla balonun şişirilmesi sağlanır. Balonun midede doğru yere konumlandığını tespit etmek için röntgen çekilerek doğrulama yapılır. Bundan sonra işlemiş gerçekleştiren hekim balonun ucundaki aparat vasıtasıyla balonu sıvıyla şişirir. Şişirmek için kullanılan sıvı, yutulabilir balon paketi ile birlikte gelen vücuda olumsuz bir etkisi olmayan sıvıdır. Balon 500-550 cc sıvı ile şişirildikten sonra yeniden röntgen çekilir. Artık sıvı ile doldurulmuş olan balonun son yeri kontrol edilir. Yapılan sıkı kontrollerin ardından balonun ucundaki aparat nazikçe çekilir ve ağızdan dışarı alınır. Böylelikle işlem sonlandırılmış olur. Yutulabilir balon uygulaması ortalama 20 dakika sürmektedir ve süre boyunca hastanın bilinci açık, sürekli olarak hekim ile etkileşim halindedir. Hastalarda ya balonu yutmazsam gibi bir endişe olabilmektedir. Ancak şu bilgi çok iyi bilinmelidir ki hastaların çok büyük bir kısmı bu balonu zorlanmadan yutabilmektedir. Üstelik hekiminiz sürecin her aşamasında sizin yanınızda olup sizi bilgilendirir ve yönlendirir. Ayrıca her şeye rağmen yutmakta zorluk yaşayan kişiler için yine pakette bulunan ince bir kılavuz yardımıyla, hekim tarafından balon mideye gönderilebilir.
6.4.c. Yutulabilir Mide Balonu Kimlere Yapılabilir?
Yutulabilir mide balonundan en fazla fayda gören grup beden kitle indeksi 27 ile 35 arasında olan kişilerdir. İşlemin anestezi gerektirmemesi özellikle anestezi almasında engel olan veya anestezi almak istemeyen kişiler için son derece ideal bir yöntemdir. 18-65 yaş arasına uygulanabilir. Daha ileri yaş ve adolesan yaş grubunda uygulanmasına yönelik çalışmalar devam etmektedir ancak henüz tam bir uygulama prosedürü yoktur.
6.4.d. Kimlere Yapılmaz?
Geçirilmiş mide ve bağırsak cerrahisi olanlara, patlamış apandisit ameliyatı olanlara, şiddetli reflü hastalığı olanlara, gebe olanlara, aktif kanseri olanlara ve kemoterap ilacı kullananlara balon uygulaması yapılamaz.
6.4.e. Ne Kadar Kilo Kaybı Sağlar?
Yutulabilir mide balonu midede ortalama 4-4.5 ay süreyle kalır. Bu süre içerisinde başlangıç kilonuzun ortalama %7– 15’ini vermeniz sağlanır. Bilimsel camiada ortaya konulan birçok çalışma göstermiştir ki, mide balonu uygulanan insanlarda kaybedilen kilonun çok büyük bir kısmı ilk 12 haftada gerçekleşmekte ve 16 haftanın ötesinde balonunun midede kalmasının kilo vermeye anlamlı bir katkısı bulunmamaktadır. Buna rağmen yutulabilir mide balonu programı 6 ay süren bir programdır. Çünkü burada amaçlanan şey sadece kilo kaybı sağlamak değil aynı zamanda balonun yerleştirildiği ilk günden itibaren sağlıklı beslenme alışkanlığının balon yokken de devam ettirilebilmesidir. Böylelikle mevcut kilonun korunması sağlanmakta ve geri kilo alımını önlemektir.
6.4.f.Yutulabilir Mide Balonu Uygulaması Öncesinde Yapılması Gerekenler Nelerdir?
Obezite ile mücadele birden fazla branşın bir arada çalıştığı, farklı yaklaşım yöntemlerinin satandart yollarla uygulandığı ve kişiye özel yaklaşımın başarıyı getirdiği bir ekip çalışmasıyla mümkündür. Bu nedenle öncelikle tüm imkanlara ulaşımın rahat olduğu, donanımı yüksek, bu işe kendini adamış ekiplerin var olduğu merkezlere başvurmak çok önemlidir. Merkeze başvuran hastanın öyküsü detaylıca alındıktan sonra fazla kiloya neden olan sebepler belirlenir ve kişiye özel önerilerde bulunulur. Diyetisyen eşliğinde sağlıklı beslenme planlanması yapılır. Yutulabilir mide balonu uygulamasından önce hastanın 1 hafta süreyle kullanması gereken ilaç, hekimi tarafından reçete edilir. Daha önce ciddi bir mide yakınması olmayan hastalar için reçete edilen ilacın kullanılması yeterlidir. İşlemden 12 saat öncesinde yeme içmeye son verilmelidir. 12 saatlik açlık önemlidir. Su alımı son 6 saatte sonlandırılmış olmalıdır. Yutulabilir mide balonu uygulaması öncesinde kan sulandırıcı ilaç kullanımı varsa hekim ile görüşülüp uygun planlama yapılması ve işleme 1 hafta kala bu ilaçların kesilmesi önerilir.
6.4.g.Yutulabilir Mide Balonu Nasıl Çıkarılır?
Yutulabilir mide balonunu çıkarmak için başka bir işleme gerek yoktur. Yüksek teknoloji ile üretilen balonun üzerinde eriyebilen bir valf bulunur. Ortalama 4 aylık süre sonunda valfin erimesi ile balonun içerisindeki sıvı boşalır. Böylelikle hacmi kaybolan balon barsaklara geçerek dışkı yoluyla vücuttan atılır. Oldukça ince üretilmiş balonun vücuttan atılması çoğu kişi tarafından hissedilmez.
6.4.h. Yutulabilir Mide Balonu Uygulamasının Yan Etkileri Nelerdir?
Alışma dönemi olarak adlandırılan ilk üç gün içerisinde, tüm balon uygulamalarında görülen bulantı ve kramp en sık ortaya çıkan yan etkilerdir. Verilen ilaç desteği ve beslenme önerileri ile birlikte ayrıca midenin balonu kabullenmesiyle birlikte bu doğal süreç atlatılabilir. Yüzde 3 oranında her şeye rağmen şikâyetleri gerilemeyen kişilerde balonun çıkarılması gerekebilir. Çok düşük ihtimallerde de, gastrit, ülser ve reflü gibi yan etkiler de görülebilmektedir.
6.4.ı.Yutulabilir Mide Balonu Uygulaması Sonrasında Yapılması Gerekenler Nelerdir?
Yutulabilir mide balonu uygulaması sonrasında hastanın alışma dönemini rahat geçirmesi için hekimi tarafından reçetesi düzenlenir. Hastanın bu tedaviyi uygulaması süreci kısa sürede ve sorunsuz geçirmesi açısından çok önemlidir. Ayrıca ilk birkaç gün için uyulması gereken sıvı ve yumuşak diyet programı hakkında bilgilendirmesi yapılır. Alışma döneminin tamamlanmasıyla birlikte diyetisyenle birlikte hazırlanan kişiye özel sağlıklı beslenme programı ile takip süreci başlar. Mide balonun uygulandığı kişilerin kızartmalı gıdalar, asitli içecekler, atıştırmalıklar gibi reflü hastalığını ve kalori alımını artıracak sağlıksız besinlerden uzak durması önerilir.
6.4.i. İşlem Sonrası Ne Kadar Sürede İşe Dönülebilir?
Yutulabilir mide balonu uygulaması sonrasında işe dönüş süresi alışma dönemine bağlı olarak 2 ila 4 gün arasında değişmektedir.
6.5. Endoskopik Sleeve Gastroplasti Nedir?
Obezite tedavisinde kullanılan minimal invaziv bir prosedürdür. Endoskopik sleeve gastroplasti, mide hacmini küçültmek ve dolayısıyla hastanın daha az yemek yemesini teşvik etmek amacıyla tasarlanmıştır.
6.5.a. Nasıl Yapılır?
Endoskopik sleeve gastroplasti genellikle genel anestezi altında gerçekleştirilir. Endoskop, ağızdan mideye sokulur ve mide iç yüzeyi görüntülenir. Özel cihazlarla mide duvarına dikişler yerleştirilir. Bu dikişler, mideyi daraltarak ve uzunlamasına sıkıştırarak mide hacmini azaltır.Dikişler yerleştirildikten sonra, mide daha dar bir tüp veya “sleeve” haline getirilir. Bu işlem sırasında mide hacmi azalır ve dolayısıyla daha küçük miktarlarda gıda alımı sağlanır.Dikişler yerleştirildikten sonra, endoskop çıkarılır ve prosedür tamamlanır. Prosedür sırasında genellikle bir gece hastanede kalmak gerekebilir.
6.5.b. Endoskopik Sleeve Gastroplasti Kimlere Yapılabilir?
Endoskopik sleeve gastroplasti, VKİ (Vücut Kitle İndeksi) 30-40 kg/m² aralığında olan ve diğer kilo kaybı yöntemleri için uygun olmayan hastalarda düşünülebilir.
6.5.c. Endoskopik Sleeve Gastroplasti Uygulamasının Yan Etkileri Nelerdir?
Erken dönemde bazı hastalarda prosedür sonrası kısa vadeli mide ağrısı, bulantı gibi yan etkiler görülebilir. Bunun dışında kanama, darlık, midede delinme gibi düşük olasılıklı sorunlar da yaşanabilir.
Bu prosedürü düşünen hastaların, uzman bir sağlık profesyoneli ile detaylı bir değerlendirme yapmaları ve tedavi seçenekleri konusunda bilinçli bir karar vermeleri önemlidir.
6.6. Sonuçlar
Endoskopik tedaviler, orta derecede kilo kaybı sağlayabilir ve obeziteye bağlı sağlık sorunlarının iyileşmesine yardımcı olabilir. Ancak, uzun vadeli başarı, hastaların bu tedavileri destekleyen yaşam tarzı değişikliklerini sürdürmelerine bağlıdır.
Obezite tedavisinde ameliyat dışı metodlar, geniş bir yelpazede tedavi seçenekleri sunar. Diyet ve beslenme tedavisi, egzersiz ve fiziksel aktivite, davranış değişikliği terapisi, ilaç tedavisi ve endoskopik tedaviler, hastaların bireysel ihtiyaçlarına göre özelleştirilebilir. Her bir yöntemin endikasyonları, yan etkileri, süreçleri ve takip gereksinimleri farklıdır. Ancak, uzun vadeli başarı, hastaların bu tedavileri destekleyen yaşam tarzı değişikliklerini sürdürmelerine bağlıdır.
